Λιπιδαιμικος ελεγχος στα παιδια

Του Δρ. Κωνσταντίνου Χριστοδουλίδη,

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Οι παράγοντες που προδιαθέτουν σε αυτές είναι διάφοροι με κυριότερους:

- υπερλιπιδαιμία

- θετικό οικογενειακό ιστορικό. 

- παχυσαρκία

- κάπνισμα (και το παθητικό) 

- ο καθιστικός τρόπος ζωής / ανεπαρκής άσκηση

- παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπέρταση (μεταβολικό σύνδρομο)

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, παρόλο που οι καρδιαγγειακές παθήσεις εκδηλώνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες, οι προδιαθεσικοί παράγοντες εμφανίζονται πολύ νωρίτερα, ακόμη και από την παιδική ηλικία.

Για αυτό το λόγο είναι σημαντική η πρόληψη και η έγκαιρη ανίχνευση παιδιών με υψηλή χοληστερόλη, έτσι ώστε να ξεκινάει από νωρίς η προσπάθεια διατήρησης των επιπέδων λιπιδίων στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα. 

- Πότε πρέπει να ελεχθεί το παιδί μου;

Οι πρόσφατες οδηγίες της Αμερικανική Παιδιατρικής Ακαδημίας συστήνουν εργαστηριακό έλεγχο σε όλα τα παιδιά στην ηλικία 9-11 ετών και επαναληψη κατά την ενηλικίωση 17-21 ετών. Οι οδηγίες για όλους τους ενήλικες είναι να κάνουν έλεγχο ανά 5ετία.

Ο έλεγχος μπορεί να γίνει νωρίτερα σε παιδιά με θετικό οικογενειακό ιστορικό (καρδιαγγειακές παθήσεις σε γονείς <55 ετών) ή άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες

- Τι περιλαμβάνει ο εργαστηριακός έλεγχος;

Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει:

- ολική χοληστερόλη (LDL + HDL)

- LDH (low density cholesterol), η οποία χαρακτηρίζεται ως η ‘’κακή χοληστερόλη’’

- HDL (high density cholesterol) η οποία συχνά αποκαλείται και ως η ‘’καλή χοληστερόλη’’

- τριγλυκερίδια

Η μέτρηση των πιο πάνω παραμέτρων γίνεται πάντα σε πρωινή ώρα μετά από νηστεία 8 ωρών.

- Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα;

Οι πιο κάτω είναι οι βασικές τιμές για την κάθε εξέταση. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η εξέταση από μόνη της δεν μπορεί να υπολογίσει το ρίσκο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου καθώς όπως αναφέρθηκε πιο πάνω η ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων είναι πολυπαραγοντική και υπάρχουν επιπλέον παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Ολική χοληστερόλη:   φυσιολογική: <170     οριακή: 170-199     ψηλή: >200

LDL:   φυσιολογική: <110     οριακή: 110-129     ψηλή: >130

HDL:   χαμηλή: <40     φυσιολογική: >45     οριακή: 40-45 

Τριγλυκερίδια (0-9χρ):   φυσιολογική: <75     οριακή: 75-79     ψηλή: >100

Τριγλυκερίδια (10-19χρ):   φυσιολογική: <90     οριακή: 90-129     ψηλή: >130

Τι κάνω αν τα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά;

Σε φυσιολογικά αποτελέσματα, ο προληπτικός έλεγχος επαναλαμβάνεται κατά την ενηλικίωση (17-21χρ) και ως ενήλικας ανά 5ετία.

Τα φυσιολογικά αποτελέσματα δεν πρέπει να μειώνουν την επαγρύπνηση και την διατήρηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής και άσκησης. Εκτός από τους αριθμούς των αναλύσεων, είναι πολύ σημαντικά και άλλα στοιχεία όπως το βάρος του παιδιού (που παρακολουθείται με τις καμπύλες ανάπτυξης), η αρτηριακή του πίεση, και άλλοι τυχόν παράγοντες κινδύνου όπως πχ το παθητικό κάπνισμα. 

Τι γίνεται σε οριακά ή παθολογικά αποτελέσματα;

Σε οριακά ή παθολογικά αποτελέσματα, πρέπει να ξεκινήσει άμεσα μια προσπάθεια αντιμετώπισης και επαναφοράς των λιπιδίων στα φυσιολογικά επίπεδα. Ο βασικός τρόπος αντιμετώπισης είναι η σωστή διατροφή και η αλλαγή τρόπου ζωής, ενώ η φαρμακευτική αγωγή στα παιδιά χρησιμοποιείται μόνο σε πολύ λίγες περιπτώσεις με σοβαρό πρόβλημα και εφόσον δεν επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα με τη δίαιτα και την αλλαγή του τρόπου ζωής.

Το πιο σύνηθες πλάνο είναι η λήψη διατροφικών μέτρων και άσκησης και επανέλεγχος σε 6-12 μήνες. Εάν τα επίπεδα παραμένουν οριακά ή ψηλά, αναλόγως των παραγόντων κινδύνου που έχει το κάθε παιδί αποφασίζεται κατά πόσον θα συνεχιστούν τα συντηρητικά μέτρα ή κατά πόσο χρειάζεται να ξεκινήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή.

- Ποια διατροφή βοηθάει στη μείωση της χοληστερόλης;

Αρχικά πρέπει να τονίσουμε ότι η σωστή διατροφή πρέπει να ακολουθείται από όλους τους γονείς και για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως επιπέδου λιπιδίων.

Η συνεργασία με μια καλή διατροφολόγο μπορεί να βοηθήσει τόσο το παιδί όσο και την οικογένεια να δημιουργήσει ένα ιδανικό πρόγραμμα διατροφής, χωρίς υπερβολές και χωρίς τρομερούς περιορισμούς για το παιδί. 

Πολύ γενικά είναι σωστό να ακολουθούμε τα πιο κάτω:

Φαγητά που προτιμάμε:

- Λαχανικά, φρούτα, όσπρια

- Άπαχο κρέας (κοτόπουλο ή άπαχο μοσχαρίσιο)

- Ψάρια

- Τυριά με χαμηλά λιπαρά

- Βραστά και όχι τηγανιτά

Φαγητά που αποφεύγουμε:

- Ετοιμες σάλτσες, κρέμες

- Γλυκά (τούρτες, παγωτά)

- Πατατάκια ή έτοιμα σνάκ (τυρόπιττες κτλ)

- Σαλάμια

- Ετοιμα φαγητά

Σημαντική η άθληση

Η συστηματική άθληση μειώνει την χοληστερόλη και πρέπει να επιδιώκεται σε όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως επιπέδου λιπιδίων, καθώς επιφέρει και άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα. Καλό είναι πάντα να ακολουθούμε την προτίμηση του παιδιού όσον αφορά το είδος της άσκησης με στόχο η άθληση να γίνεται μέρος του παιχνιδιού και όχι σαν εξαναγκασμός.

Ναι στην πρόληψη, όχι μόνο στις εξετάσεις

Οι περισσότεροι γονείς έρχονται στον παιδίατρο και ζητούν απεγνωσμένα διενέργεια εργαστηριακού ελέγχου νιώθοντας ότι οι εξετάσεις αποτελούν μια πανάκεια και θα λύσουν όλα τα προβλήματα. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η λύση του προβλήματος δεν είναι ούτε η διενέργεια συχνών αναλύσεων αλλά η υιοθέτηση μιας σωστής διατροφής και ενός σωστού τρόπου ζωής με καθημερινή άσκηση. Τα φυσιολογικά αποτελέσματα ενός ελέγχου δεν μειώνουν τη σημαντικότητα των πιο πάνω μέτρων, ενώ τα παθολογικά αποτελέσματα απλά αυξάνουν την ανάγκη υιοθέτησης τους.