ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Του Δρ. Κωνσταντίνου Χριστοδουλίδη

Όπως λέει και το όνομα, πρόκειται για τη λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Δηλαδή την παρουσία μικροβίων στα ούρα, τα οποία προκαλούν συμπτώματα.

Η παρουσία μικροβίων στα ούρα χωρίς συμπτώματα ονομάζεται ασυμπτωματική βακτηριουρία, και συνήθως στα παιδιά δεν χρειάζεται αντιμετώπιση.

Η ουρολοίμωξη χωρίζεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες, αναλόγως του αν περιορίζεται στο κατώτερο ουροποιητικό, δηλαδή την ουροδόχο κύστη (κυστίτιδα) ή αν επεκτείνεται στο ανώτερο ουροποιητικό, δηλαδή τους νεφρούς(πυελονεφρίτιδα). Σε ηλικία <2 χρονών η ουρολοίμωξη αντιμετωπίζεται πάντα ως πυελονεφρίτιδα.

Η ουρολοίμωξη στη νεογνική - βρεφική ηλικία (0-12 μηνών) είναι πιο συχνή στα αγόρια (4:1), αλλά μετά το 1ο έτος είναι πολύ πιο συχνή στα κορίτσια (10:1)

Συμπτώματα (αναλόγως ηλικίας)

Νεογνά – βρέφη (0-24 μήνων):

Μπορεί να εμφανιστούν όλα ή μόνο ένα από τα ακόλουθα:

Πυρετός, ευερεθιστότητα, άρνηση λήψης τροφής, έμετοι, μετεωρισμός κοιλιάς, ίκτερος

Γενικά τα συμπτώματα σε αυτή την ηλικία είναι άτυπα. Μπορεί μοναδικό σύμπτωμα να είναι ο πυρετός!  Γι’αυτό σε κάθε βρέφος με πυρετό χωρίς σαφή εστία πρέπει να αποκλείουμε την ουρολοίμωξη.

Νηπια – Παιδιά (>2χρονών):

Κυστίτιδα : Δυσουρία, συχνοουρία, πόνος υπερηβικά, οσμή ούρων, νυκτερινή ενούρηση

Πυελονεφρίτιδα: Πυρετός, ρίγος, πόνος στην οσφυϊκή μοίρα.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ουρολοίμωξης γίνεται με την καλλιέργεια ούρων. Είναι σημαντικό προτού γίνει έναρξη οποιασδήποτε θεραπείας, να παρθεί ένα καλό δείγμα ούρων. Αφού καθαριστεί καλά η περιοχή, σε παιδιά που συνεργάζονται, η λήψη των ούρων μπορεί να γίνει στο μέσο μιας ούρησης. Σε πιο μικρά παιδιά τοποθετείται σακουλάκι συλλογής ούρων. Επειδή το δείγμα με σακουλάκι παρουσιάζει αυξημένο ποσοστό επιμόλυνσης (εμφάνιση μικροβίων τα οποία δεν είναι στα ούρα αλλά στο δέρμα), σε νεογνά και βρέφη στα οποία απαιτείται έγκαιρη έναρξη της θεραπείας, η λήψη των ούρων γίνεται με ουροκαθετήρα ή με υπερηβική παρακέντηση.

Το αποτέλεσμα της καλλιέργειας ούρων (ανάπτυξη μικροβίων ή όχι στα ούρα) είναι διαθέσιμο σε περίπου 1-2 ημέρες.

Η γενική ούρων, της οποίας το αποτέλεσμα είναι πιο άμεσο (εντός λίγων ωρών) μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες (π.χ παρουσία λευκών αιμοσφαιρίων ή νιτρώδη στα ούρα) ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν επιβεβαιώνει ή αποκλείει την ουρολοίμωξη.

Θεραπεία

Η θεραπεία της ουρολοίμωξης είναι η κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή, η οποία βασίζεται  στο είδος του μικροβίου, την ηλικία και την σοβαρότητα της λοίμωξης. (διάρκεια 7-14 ημέρες αναλόγως)

Σε ηλικία < 2μηνών απαιτείται πάντα ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή και επομένως νοσηλεία. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την σοβαρότητα της λοίμωξης και το είδος του μικροβίου. Η ελάχιστη διάρκεια της ενδοφλέβιας αγωγής συνήθως είναι τουλάχιστον 7 ημέρες.

Σε ηλικία > 2μηνών η αντιβιοτική αγωγή μπορεί να δοθεί και από το στόμα. Σε σοβαρές ουρολοιμώξεις όμως μπορεί να χρειαστεί και ενδοφλέβια αγωγή, ανεξαρτήτως ηλικίας. Μερικές φορές γίνεται έναρξη με ενδοφλέβια αγωγή η οποία στη συνέχεια συνεχίζεται από το στόμα.

Το αποτέλεσμα της καλλιέργειας ούρων περιλαμβάνει το είδος του μικροβίου και την ευαισθησία που έχει το μικρόβιο στα διάφορα αντιβιοτικά. Στην κλινική πράξη, εφόσον η θεραπεία θα ξεκινήσει πριν το αποτέλεσμα της καλλιέργειας, η επιλογή της αντιβίωσης γίνεται εμπειρικά (δηλαδή βάσει των συχνότερων αιτιών) και στη συνέχεια προσαρμόζεται αναλόγως του αποτελέσματος της καλλιέργειας.

Επανέλεγχος

Σε κάθε παιδί < 2χρονών, μετά το πρώτο επεισόδιο ουρολοίμωξης πρέπει να γίνεται έλεγχος του ουροποιητικού. Ο έλεγχος αυτός γίνεται 3-4 εβδομάδες μετά την ουρολοίμωξη και περιλαμβάνει αρχικά 2 εξετάσεις, το υπερηχογράφημα νεφρών  (U/S) και την ανιούσα κυστεοουρηθρογραφία (VCUG). (Αν >12 μηνών μπορεί να γίνει απλά U/Sκαι μόνο επί ευρημάτων να γίνει VCUG). Ο έλεγχος γίνεται για 2 λόγους.

Αφενός για να δούμε εάν η ουρολοίμωξη έχει αφήσει μόνιμες βλάβες, και αφετέρου για να δούμε εάν υπάρχει κάποια ανατομική ανωμαλία στο ουροποιητικό η οποία αποτελεί ουσιαστικά και προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση της ουρολοίμωξης. Στο 40-50% των παιδιών με ουρολοίμωξη ανευρίσκονται ανατομικές ανωμαλίες (η πιο συχνή είναι η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση με την οποία θα ασχοληθούμε άλλη φορά).

Έλεγχος του ουροποιητικού σε πιο μεγάλες ηλικίες γίνεται μόνο σε επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις, σε σοβαρές πυελονεφρίτιδες ή σε ανεύρεση κάποιου ιδιαίτερου μικροβίου.

Ερωτήσεις γονέων

-  Γιατί έπαθε ουρολοίμωξη το παιδί μου; Φταίω εγώ;

Το συχνότερο αίτιο ουρολοίμωξης είναι ένα μικρόβιο που ονομάζεται E.Coli και το οποίο βρίσκεται φυσιολογικά στην εντερική χλωρίδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποια στελέχη από το μικρόβιο αυτό είναι ουροπαθογόνα, δηλαδή φέρουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούν την εμφάνιση ουρολοιμώξεων. Ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες (< 2χρονών) η εμφάνιση ουρολοίμωξης δεν οφείλεται σε ανεπαρκή καθαριότητα, αλλά οφείλεται στην ανατομία του ουροποιητικού συστήματος, την παρουσία ή όχι ουροπαθογόνων στελεχών e.coli στην εντερική χλωρίδα και το ανοσοποιητικό σύστημα του βρέφους. Επομένως οι γονείς δεν φταίνε, ούτε μπορούν να κάνουν κάτι για να αποτρέψουν την εμφάνιση της ουρολοίμωξης.

-  Γιατί αργεί το αποτέλεσμα της καλλιέργειας ούρων;

Η καλλιέργεια ούρων γίνεται ουσιαστικά με την τοποθέτηση των ούρων πάνω σε θρεπτικά υλικά ώστε να γίνει ανάπτυξη πιθανών μικροβίων. Η ανάπτυξη των μικροβίων παίρνει κάποιο χρόνο και επομένως η εξέταση δεν αργεί λόγω αργοπορίας του εργαστηρίου, αλλά ακριβώς επειδή απαιτείται χρόνος για την ανάπτυξη των ίδιων των μικροβίων.

-  Γιατί πρέπει να συλλέξουμε ούρα πριν δώσουμε αντιβίωση;

Το δείγμα πρέπει να παρθεί πριν την έναρξη της αντιβίωσης διότι εάν δοθεί αντιβίωση ενδέχεται το αποτέλεσμα της καλλιέργειας να είναι ψευδώς αρνητικό.

Όταν υπάρχει υποψία ουρολοίμωξης είναι λάθος να γίνεται έναρξη αγωγής χωρίς τη συλλογή καλού δείγματος ούρων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε εάν το παιδί έχει ή όχι ουρολοίμωξη. Τόσο για τη διάρκεια/είδος της θεραπείας όσο και για τον έλεγχο του ουροποιητικού. Παιδιά που παίρνουν συχνά αντιβιώσεις χωρίς να γίνεται έλεγχος, οδηγούνται συχνά σε μόνιμες νεφρικές βλάβες οι οποίες θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

-  Τι γίνεται αν στον επανέλεγχο βρεθεί κάποια ανατομική ανωμαλία;
 

Εάν στο βασικό επανέλεγχο βρεθεί κάποια ανωμαλία, πιθανόν να χρειαστεί περαιτέρω έλεγχος με πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Η πιο συχνή ανατομική ανωμαλία είναι η ΚΟΠ (κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση). Με απλά λόγια είναι μια κατάσταση κατά την οποία ούρα από την ουροδόχο κύστη παλινδρομούν στον ουρητήρα (επιβαρύνοντας το έργο των νεφρών και κάνοντας τους πιο ευαίσθητους στις ουρολοιμώξεις). Η ΚΟΠ ταξινομείται σε 5 στάδια αναλόγως της βαρύτητας. Η κάθε περίπτωση εξατομικεύεται, ωστόσο με σε βασικές γραμμές η ΚΟΠ 1ου και 2ου βαθμού απαιτεί παρακολούθηση και συχνά (80%) βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, ενώ σε 3ου – 5ου βαθμού πιθανόν να χρειαστεί αντιμετώπιση (φαρμακευτική ή χειρουργική αναλόγως).
 

-     Αν το παιδάκι μου περάσει ουρολοίμωξη, πρέπει να ξαναελέγξω τα ούρα για να σιγουρευτώ ότι πέρασε η ουρολοίμωξη;

Οχι. Εφόσον έχει δοθεί η σωστή θεραπεία και εφόσον το παιδάκι παραμένει ασυμπτωματικό μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, δεν χρειάζεται επανέλεγχος των ούρων με καλλιέργεια ούρων για να δούμε ότι έχει περάσει η ουρολοίμωξη. (Το μόνο που χρειάζεται είναι ο συμπληρωματικός έλεγχος ουροποιητικού που αναφέρθηκε πιο πάνω σε παιδιά κάτω των 2ετών)