ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΡΕΦΟΥΣ

Του Δρ. Κωνσταντίνου Χριστοδουλίδη

Στο σημερινό άρθρο, θα μιλήσουμε για τον κατάλληλο χρόνο έναρξης των στερεών τροφών.

Πότε πρέπει να ξεκινήσει τις στερεές τροφές το βρέφος;

Ο WHO και ο απλός κανόνας

Μια απλή και διαδεδομένη εδώ και χρόνια προσέγγιση είναι πως το βρέφος πρέπει να ξεκινάει τις στερεές τροφές μόλις γίνει 6 μηνών. Αυτό συνάδει με τις οδηγίες του WHO στις οποίες τους πρώτους 6 μήνες αποκλειστική διατροφή για το βρέφος είναι το (μητρικό) γάλα. Σε αυτούς τους πρώτους 6 μήνες, το γάλα παρέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του βρέφους. Μετά τους 6 μήνες, είναι απαραίτητη η ένταξη των στερεών τροφών τόσο για τις θερμιδικές ανάγκες όσο και για τις δομικές ανάγκες του βρέφους (πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες κτλ). Επομένως ένας απλός κανόνας είναι ότι ξεκινάμε τις στερεές τροφές στους 6 μήνες.

Η νέα τάση

Μια νέα τάση, είναι η πρώιμη ένταξη στερεών τροφών, από την ηλικία των 4½ μηνών. Αυτή βασίζεται στη θεωρία ότι η πρώιμη ένταξη των στερεών τροφών και η εισαγωγή των καινούριων τροφών (αντιγόνων) από νωρίς στο γαστρεντερικό του βρέφους, θα μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης αλλεργίας στις συγκεκριμένες τροφές στο μέλλον. Η θεωρία αυτή στηρίζεται στην ευρύτερη θεωρία της πρώιμης επαφής με αντιγόνα. Η αύξηση των αλλεργιών στις ανεπτυγμένες χώρες πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι τα βρέφη πλέον, τηρώντας όλους τους κανόνες υγιεινής και αποστείρωσης δεν έρχονται στην ίδια επαφή με αντιγόνα όπως παλιά. Αυτό όχι μόνο μέσω του γαστρεντερικού συστήματος αλλά γενικότερα, ακόμη και μέσω της επαφής με τις διάφορες (καθαρές ως επί το πλείστον) επιφάνειες στις οποίες ακουμπάει το βρέφος. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι μελέτες που γίνονται σε αυτό τον τομέα είναι ακόμη υπό εξέλιξη, δεν υπάρχουν δηλαδή σαφή κλινικά αποτελέσματα τα οποία να αποδεικνύουν ότι η πρώιμη έναρξη στερεών τροφών μειώνει σημαντικά την εμφάνιση αλλεργιών. Θα πρέπει λοιπόν να περιμένουμε κάποια χρόνια ώστε οι μελέτες αυτές να μεγαλώσουν τόσο σε χρόνο όσο και σε αριθμό.

Το σίγουρο όχι

Το σίγουρο είναι ότι η ένταξη των στερεών τροφών ΔΕΝ πρέπει να γίνεται πριν την ηλικία των 4½ μηνών. Ο λόγος για αυτό είναι η ανωριμότητα του πεπτικού και του ουροποιητικού συστήματος. Το έντερο και τα νεφρά του βρέφους, πριν την ηλικία των 4½ δεν είναι ώριμα ώστε να διαχειριστούν αυξημένο φορτίο πρωτεϊνών και ηλεκτρολυτών (κυρίως νατρίου). Για αυτό το λόγο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνεται έναρξη στερεών τροφών πριν από τους  4½ μήνες. Αποκλειστική τροφή του βρέφους μέχρι τη στιγμή ένταξης των στερεών τροφών πρέπει να είναι το γάλα.

Το βρέφος που δεν παίρνει βάρος

Σε ορισμένες περιπτώσεις, γονείς και παιδίατροι επιθυμούν να ξεκινήσουν τις στερεές τροφές νωρίτερα από τους 6 μήνες, για βρέφη τα οποία ‘’δεν παίρνουν βάρος’’ όταν σιτίζονται αποκλειστικά με το γάλα. Η αλήθεια είναι ότι τις περισσότερες φορές η πρακτική αυτή αποδίδει σε σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς η θερμιδική αξία των στερεών τροφών είναι περισσότερη. Τις πλείστες φορές όμως, το βρέφος που ‘’δεν παίρνει βάρος’’ είναι ένα φυσιολογικό βρέφος, εντός των καμπυλών ανάπτυξης και το οποίο θα αυξήσει φυσιολογικά το βάρος του, χωρίς να χρειάζεται πρώιμη έναρξη στερεών τροφών. Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση του τελικού βάρους ή ύψους ενός παιδιού με την ηλικία έναρξης των στερεών τροφών. Επομένως τις περισσότερες φορές η πρώιμη έναρξη των στερεών τροφών σε αυτά τα βρέφη δεν γίνεται για τα βρέφη, όσο για τους αγχωμένους γονείς. Στις σπάνιες περιπτώσεις πραγματικής ανεπαρκούς πρόσληψης βάρους, ο παιδίατρος θα ενημερώσει τους γονείς για την διερεύνηση η οποία χρειάζεται να γίνει.

Τελικά τι είναι το σωστό;

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, το κάθε βρέφος είναι διαφορετικό. Η απάντηση που δίνω εγώ στους γονείς είναι πως το βρέφος μπορεί να ξεκινήσει τις στερεές τροφές όταν είναι ψυχοκινητικά έτοιμο και όχι πριν τους 4½ μήνες. 

Τι σημαίνει όμως ο όρος ψυχοκινητικά έτοιμο; Κάποια απλά σημεία είναι όταν το βρέφος:

· Κρατά όρθιο το κεφάλι του και κάθεται σε καρεκλάκι σταθερά με υποστήριξη

· Πιάνει αντικείμενα με τα χέρια του και τα φέρνει στο στόμα

· Δείχνει ενδιαφέρον στις στερεές τροφές, παρακολουθεί τους γονείς όταν τρώνε, διεγείρεται από τη μυρωδιά ή την όψη των φαγητών

· Συντονίζει τη μάσηση με την κατάποση.

· Κινεί δεκτικά τη γλώσσα του (δεν σπρώχνει προς τα έξω το κουτάλι με τη γλώσσα του όταν αυτό εισάγεται στο στόμα)

· Φαίνεται ανικανοποίητο μόνο με το γάλα

Όλα τα πιο πάνω συνήθως συμβαίνουν αφού το βρέφος διπλασιάσει το βάρος γέννησης του. Εννοείται ότι βρέφη με ιατρικά προβλήματα (νευρολογικά προβλήματα, λοιμώξεις κτλ) μπορεί να ξεκινήσουν τις στερεές τροφές αργότερα από την ηλικία των 6-7 μηνών, πάντα υπό την επίβλεψη του παιδίατρου ο οποίος ενδέχεται να δώσει οδηγίες για χορήγηση ειδικού γάλακτος. 

Συνοψίζοντας λοιπόν, η έναρξη των στερεών τροφών συνήθως γίνεται μεταξύ του 5ου και 6ου μήνα, αναλόγως του κάθε βρέφους. Το κάθε βρέφος μας καθοδηγεί και μας δίνει τα δικά του σημάδια ετοιμότητας. Οι γονείς δεν πρέπει ούτε να αγχώνονται, ούτε να βιάζονται. Όπως και σε κάθε σταθμό ψυχοκινητικής ανάπτυξης, τα φυσιολογικά όρια είναι ευρεία (4½ - 7 μηνών) και δεν σημαίνει ότι ένα βρέφος που ξεκινάει τα στερεά στον 6ο μήνα είναι πιο πίσω από ένα βρέφος που ξεκίνησε τα στερεά από τον 5ο μήνα. 

Η έναρξη των στερεών τροφών είναι μια διαδικασία η οποία εφόσον γίνεται σωστά, αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία για τους γονείς αλλά και το βρέφος. Οι γονείς δεν πρέπει να εστιάζουν τόσο πολύ στη χρονική στιγμή της έναρξης όσο στην σωστή διαδικασία έναρξης, για την οποία θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο.

Μπορείτε να στελνετε τις ερωτήσεις σας στο paidiatroscy@gmail.com έτσι ώστε να προσπαθήσω να τις εντάξω στα επόμενα άρθρα για να γίνουν πιο χρήσιμα και διαδραστικά.

Επόμενο άρθρο: Στερεά ή αλεσμένα;